नेपालमा दर्शनशास्त्र–पठनपाठन परम्पराको समीक्षा

Abstract

उच्च शिक्षामा पूरक विषयका रूपमा दर्शनशास्त्रको पठनपाठनको लामै परम्परा भए पनि मूल विषय नै दर्शनशास्त्र लिएर पढ्ने विद्यार्थीको सङ्ख्या भने थोरै रहेको छ । यस सन्र्दभमा नेपालका विश्वविद्यालयमा दर्शनशास्त्रको पठनपाठनको अवस्था कस्तो छ ? किन दर्शनशास्त्रलाई थोरै विद्यार्थीले मात्र उच्च शिक्षामा मूल विषयका रूपमा अध्ययन गर्ने गरेका छन् ? दर्शनशास्त्रको रूपमा उच्च शिक्षामा पठनपाठनका लागि के–कस्ता विषयहरू समेटिएका छन् ? भन्ने विषयमाथि प्रकाश पार्नु नै यस लेखको प्रमुख उद्देश्य रहेको छ । यस लेखलाई गुणात्मक अनुसन्धान विधिको प्रयोग गरी सम्पन्न गरिएको छ । गुणात्मक विधिभित्रको व्याख्यात्मक विधिको आधारमा प्रस्तुत लेख तयार पारिएको छ । प्राथमिक र द्वितीयक दुवै स्रोतको प्रयोग गरेर तथ्याङ्क सामग्री सङ्कलन गरिएको छ । प्राथमिक तथ्याङ्कको सङ्कलनको लागि व्यक्तिगत अन्तर्वार्ताको प्रयोग गरिएको छ भने द्वितीयक तथ्याङ्कको सङ्कलनको लागि पुस्तकालय कार्यको समेत प्रयोग गरिएको छ । पुस्तक, पत्रपत्रिका, शोधपत्रिका आदिलाई द्वितीय स्रोतका रूपमा लिइएको छ । दर्शनशास्त्रलाई समाजले सतही रूपमा बुझ्ने गरेका कारण विश्वविद्यालयमा दर्शनशास्त्र पढ्ने विद्यार्थीको सङ्ख्या कम भएको र दर्शनशास्त्रको पठनपाठन सरल र सहज ढङ्गले अघि बढ्न नसकेका कारण दर्शनशास्त्रको पठनपाठन प्रभावकारी बन्न सकेको अवस्था देखिँदैन ।