प्रबन्ध वक्रताका आधारमा खै–खै निबन्धको विश्लेषण Prabandha Wakratakaa Aadharma Khai Khai Nibandhako Vishleshan

Abstract

आचार्य कुन्तकको वक्रोक्ति सिद्धान्त पूर्वीय समालोचना सिद्धान्तमध्ये समन्वयवादी सिद्धान्तका रूपमा रहेको छ । वस्तुगत तथ्यमा आधारित रहेर काव्य रचनाको विश्लेषण गरिने भएकाले वक्रोक्ति सिद्धान्तको पाश्चात्य समालोचना सिद्धान्त शैलीविज्ञानसँग सामञ्जस्यता रहेको देखिन्छ । वक्रोक्ति सिद्धान्तमा आधारित भएर कुनै पनि कृतिमा भाषाको सबैभन्दा सानो एकाइ वर्णदेखि क्रमशः पद, वाक्य, प्रकरण हुँदै भाषाको सबैभन्दा ठूलो एकाइ प्रबन्ध वा सङ्कथन सम्मको विश्लेषण गर्न सकिन्छ । नेपाली साहित्यमा केशवराज पिंडाली एक सशक्त हास्यव्यङ्य निबन्धकारका रूपमा देखिन्छन् । उनको कलम उपन्यास, कथा, निबन्ध आदिमा चलेको भए पनि पिंडाली सर्वाधिक सफल निबन्धमै देखिन्छन् । वर्णविन्यास वक्रतादेखि प्रबन्ध वक्रतासम्मको सफल प्रस्तुति रहेका उनका निबन्धहरू उक्तिवैचित्र्यता युक्त छन् ।