जुम्ला जिल्लाका स्थाननामको अर्थतात्विक विश्लेषण

Abstract

प्रस्तुत अध्ययन अनुसन्धानका उद्देश्य जुम्ला जिल्लाका स्थाननामको सङ्कलन गरी अर्थपरकविश्लेषण गर्नुमा केन्द्रितरहेको छ । यस लेखमामुख्य गरी क्षेत्रीय अध्ययन विधिको प्रयोग गरी स्थाननाम सङ्कलन गरिएको छ । प्रस्तुत अनुसन्धानमा गुणात्मक ढाँचाको प्रयोग गरिएको छ । जुम्ला जिल्लामा रहेका विभिन्न सामाजिक, सांस्कृतिक, नृवंशात्मक, ऐतिहासिक, जलशायबोधक, भौगोलिक आधारमा स्थाननामको सङ्कलन गरिएको छ । उक्त स्थाननामलाई विभिन्न उपशीर्षक र तालिकीकरण गरी विश्लेषण गरिएको छ । प्रस्तुत अध्ययनमा सङ्कलन गरिएका जुम्ला जिल्लाका जम्मा ६७ वटा स्थाननामहरु रहेका छन्  वनस्पतिबोधक स्थाननामहरू ४ ओटा रहेका छन् । इतिहास प्रस्तुत गर्ने स्थाननामहरू जम्मा ७ ओटा रहेका छन् । यसमा कोट शब्द लागेर बनेका ४ ओटा बनेका ऐतिहासिक सूचत्र स्थाननामहरू ३ ओटा रहेका छन् भने धार्मिक तथा सांस्कृतिक स्थाननामहरू ५ ओटा रहेका छन् । सामाजिक सन्दर्भ सूचक स्थाननामहरू जम्मा २० ओटा रहेका छन् । नेपाली र संस्कृत भाषाको प्रयोग भएका स्थाननामहरू रहेका छन् भने खस भाषाको प्रयोग भएका केही स्थाननामहरू रहेका छन् । भौगोलिक तात्पर्य सूचक सङ्कलित स्थाननामहरू १३ ओटा छन् । खस भाषा र नेपाली भाषाको प्रयोग भएका ८ ओटा स्थाननामहरू रहेका छन् । जलाशयबोधक स्थाननामहरू ५ ओटा रहेका छन् । संस्कृत भाषाको प्रयोग भएका स्नातनामहरू धेरै छन् । सङ्कलित ५ ओटा स्थाननामहरू जातजातिसँग सम्बन्धित छन् । नेपाली खस भाषाको प्रयोग भएका नामहरू धेरै छन् भने नेपाली र संस्कृत भाषाको प्रयोग भएका एउटा मात्र स्थान छ । यसरी जुम्ला जिल्लाका स्थाननाममा विभिन्न किसिमका सामाजिक, सांस्कृति, ऐतिहासिक तथा नृवंशात्मक स्थाननामले जुम्ला जिल्लाको पहिचानलाई महत्व दिएको छ ।