नेपाली उपन्यासमा पत्रप्रयोगको प्रयोजन

Abstract

प्रस्तुत अनुसन्धानात्मक लेखमा नेपाली उपन्यासमा पत्रप्रयोगको प्रयोजनको विश्लेषण र मूल्याङ्कन गरिएको छ । विशेष कारणले आफ्ना शुभचिन्तकहरू घरठेगानाबाट टाढा भएको अवस्थामा विचारविनिमयको महत्वपूर्ण साधनकारूपमा पत्रको प्रयोग गरिन्छ । घरायसी कुराहरू, सुखदुःख, मायाप्रेम, गुनासाहरू तथा आर्थिक लेनदेनका कामकारबाहीहरू पत्रमा व्यक्त गरिन्छन् । साहित्यका विभिन्न विधामा पनि पत्रको प्रयोग गरिएको पाइन्छ । तीमध्ये कतिपय उपन्यासमातिनको अंशका रूपमा पत्रको प्रयोग गरिएकाहुन्छन् । त्यस्ता पत्रहरू मानिसको वास्तविक जीवनसँग सम्बन्धित रहेर आदानप्रदान गरिएका भन्दा पनि साहित्यकारले साहित्यिक रचनाका मूल तत्वको संवद्र्धनमा उपयोग गरेका हुन्छन् । नेपाली उपन्यासमा प्रयुक्त पत्रको स्वरूप, विषयवस्तु र अभिप्रायकोनिरूपण गर्नु यस लेखको उद्देश्य हो । प्रस्तुत उद्देश्यप्राप्तिका लागि उपन्यासमा पत्रप्रयोगको आवश्यकता र उपन्यासमा पत्रप्रयोगको प्रयोजनलाई सैद्धान्तिक ढाँचाका रूपमा अवलम्बन गरी नेपाली उपन्यासमा प्रयुक्त पत्रहरूको पाठगत साक्ष्यका आधारमा पत्रको अध्ययन, विश्लेषणद्वारा सामान्यीकरण गरी निष्कर्षीकरण गरिएको छ । उपन्यासमा पत्रप्रयोग उपन्यासकारको विशिष्ट शैली भएकाले यिनले कथावस्तुको विन्यासमा रोचक तथा सार्थक निष्कर्षउन्मुख बनाउने, पात्रको चरित्राङ्कन र परिवेश चित्रणमा यी बहुपयोगी हुने निष्कर्ष निकालिएको छ।