चुली उपन्यासमा सांस्कृतिक पर्यावरण

Abstract

प्रस्तुत लेख उपन्यासकार सरुभक्तद्वारा लिखित चुली उपन्यासमा प्रयुक्त पर्यावरणीय संस्कृतिको विश्लेषणमा केन्द्रित रहेको छ । पर्यावरणीय अध्ययन खासगरी उत्तरआधुनिक युगमा विकसित अन्तर्विषयक समालोचना पद्धति हो । पर्यावरणीय अध्ययनका विविध क्षेत्रहरुमध्ये संस्कृति पनि एक हो । चुली उपन्यासमा विश्वको सर्वाेच्च शिखर सगरमाथा आरोहणमा संलग्न आरोहीको अनुभवलाई मुख्य विषयवस्तु बनाइएको छ । यस उपन्यासमा हिमाली सभ्यता, संस्कृति, सौन्दर्य, पर्यावरण र सार्वभौमिकता जस्ता कुराहरुलाई विशेष महत्व प्रदान गरिएको छ । हिमाली सभ्यता र संस्कृति तथा धार्मिक आस्था र विश्वासलाई सांस्कृतिक पर्यावरणका रुपमा स्थापित गरिएको यस उपन्यासमा पर्यावरणीय सौन्दर्य चेतनालाई समेत विशेष महत्व प्रदान गरिएको छ । चुली उपन्यासमा प्रयुक्त सांस्कृतिक पर्यावरणको पहिचान कसरी गर्न सकिन्छ भन्ने प्राज्ञिक जिज्ञासाको समाधान गर्नु नै यस लेखको मुख्य उद्देश्य हो । यस लेखलाई पर्यावरणीय समालोचनाका विविध विषय क्षेत्रहरुमध्ये सांस्कृतिक पर्यावरणको अध्ययनमा सीमित गरिएको छ । निगमनात्मक विधिको प्रयोग गरी तयार पारिएको यस लेखमा प्राथमिक र दितीयक दुबै स्रोतका सामग्रीहरुको प्रयोग गरिएको छ । पर्यावरणीय समालोचनाको सैद्धान्तिक मान्यतामा आधारित भएर तयार पारिएको यस लेखमा पर्यावरणीय संस्कृतिलाई अध्ययनको केन्द्रक बनाइएको छ । चोमोलोङ्मा देवी, भोटे चिया, जुङ्ता र अन्य मानवीय सम्बन्धका सन्दर्भहरुलाई आधार मानेर विश्लेषण गर्दा चुली उपन्यास सांस्कृतिक पर्यावरणका दृष्टिले उपयुक्त रहेको निष्कर्ष प्राप्त भएको छ ।