कर्तव्य कथामा व्याकरणिक संसक्ति

Abstract

प्रस्तुत लेख आख्यानात्मक विधा अन्तर्गत पर्ने कथा विधामा प्रयुक्त व्याकरणिक संसक्तिको अध्ययनमा आधारित रहेको छ । यस लेखमा साहित्यकार गुरुप्रसाद मैनालीको कर्तव्य कथामा प्रयुक्त व्याकरणिक संसक्तिहरूको अध्ययन विश्लेषण गरिएको छ । यस क्रममा व्याकरणिक संसक्तिअन्तर्गत पर्ने सन्दर्भन, प्रतिस्थापन, विलोपन र संयोजन संसक्तिहरूको सूक्ष्म समीक्षण गरिएको छ । यस अध्ययनमा मूलतः भाषावैज्ञानिक हालिडे र हसनद्वारा प्रस्तुत संसक्तिसम्बन्धी सैद्धान्तिक अवधारणालाई अध्ययनीय आधारका रूपमा लिइएको छ । जसअन्तर्गत हालिडे र हसनले सन्दर्भन, प्रतिस्थापन, विलोपन र संयोजन जस्ता व्याकरणिक संसक्तिको चर्चा गरेका छन ।प्रस्तुत लेखमा कर्तव्य कथामा प्रयुक्त व्याकरणिक संसक्तिका यिनै विभिन्न भेदको अवेक्षण गरिएको छ र कथामा व्याकरणिक संसक्तिले खेलेको भूमिकाको व्याख्या विवेचन गरिएको छ । वस्तुतः प्रस्तुत लेख गुणात्मक अध्ययन विधिमा आधारित रही तयार पारिएको छ । यस अध्ययनका आधारमा कर्तव्य कथामा व्याकरणिक संसक्तिका सबै भेदहरूको प्रयोग गरिएको, प्रयुक्त भेदमध्ये सबैभन्दा बढी विलोपन, त्यसपछि संयोजन अनि सन्दर्भन र प्रतिस्थापन संसक्तिको प्रयोग गरिएको पाइएको छ । साथै कर्तव्य कथामा व्याकरणिक संसक्तिले महŒवपूर्ण भूमिका निर्वाह गरेको देखिएको छ । यस अध्ययनबाट कथात्मक विधामा प्रयोग हुने व्याकरणिक संसक्ति र तिनको भूमिकाबारे जानकारी प्राप्त गर्न मद्दत पुग्ने अपेक्षा गरिएको छ । साथै प्रस्तुत लेख सङकथनका क्षेत्रमा क्रियाशील एवम रुचिकर सबैलाई उपयोगी हुने ठानिएको छ ।